De Geuzen veroveren Den Briel
‘Op 1 april verloor Alva zijn bril’. Misschien heb je dat gezegde wel eens gehoord. Maar wie was Alva en hoe zit het met die bril?
In de zestiende eeuw (tussen 1500 en 1600) bestaat Nederland zoals we dat nu kennen nog niet. Het grootste deel van ons land wordt bestuurd door het katholieke Spanje. In de loop van die eeuw gaan steeds meer Nederlanders over van het katholieke geloof naar het protestantisme. De Spaanse koning neemt hiertegen strenge maatregelen. Veel mensen komen in opstand en sluiten zich aan bij Willem van Oranje. Samen met een aantal andere edelen biedt hij in 1566 een zogenaamd Smeekschrift aan de landvoogdes (commisaris van de koning) aan.
Daarin vragen ze meer vrijheid en stopzetting van de vervolging van voormalige katholieken. Een van haar adviseurs noemt de edelen een stelletje ‘gueux’ (bedelaars). Een van de edelen stelt voor de opstandelingen voortaan de naam Geuzen te geven: bedelaars voor de zaak van de koning en het vaderland. Er wordt ook een munt geslagen: de geuzenpenning waarop een bedeltas staat afgebeeld.
Twee jaar later begint de Tachtigjarige Oorlog zoals de opstand van Nederland tegen Spanje heet. In een aantal Nederlandse steden worden de Spanjaarden verjaagd. Dan stuurt de Spaanse koning de hertog van Alva naar Nederland om de opstand met harde hand neer te slaan. Hij heeft daarvoor geld nodig en besluit in 1569 dat iedereen een tiende deel van alle bezittingen (vee, graan, landerijen) als belasting moet afstaan (de zogenaamde tiende penning).
Veel opstandelingen vluchten in schepen de zee op. We noemen hen Watergeuzen. Als echte zeeschuimers overvallen ze andere schepen. Ook houden ze strooptochten op het land waarbij ze dorpen en steden overvallen en beroven. Van Willem van Oranje mogen ze in zijn naam roven en zijn oranje-wit-blauwe vlag voeren.?
Op 1 april 1572 belegeren de Watergeuzen het stadje Den Briel of Brielle in Zuid-Holland. Onder het uitroepen van ‘In naam van Oranje, doe open de poort’ eisen ze de stad op. De geschrokken stadsbestuurders geven zich over en de Geuzen beginnen de stad te versterken. In de maanden daarna vallen veel steden in Holland en Zeeland in handen van de opstandelingen. De verovering van Den Briel is de eerste stap in de verovering van Nederland op de Spanjaarden.
Den Briel is de ‘bril’ uit de spreuk ‘Op 1 april verloor Alva zijn bril’.
Onrust in de Nederlanden
De inname van Den Briel door de Watergeuzen; gravure van F. Hogenberg
Over de Geuzen zijn heel veel liedjes gemaakt. Een voorbeeld daarvan is ‘Slaat op den trommele’:
Slaat op den trommele van dirredomdeine,
Slaat op den trommele van dirredomdoes;
Slaat op den trommele van dirredomdeine,
Vive le Geus is nu de loes (= leus).
Een van de bekendste en populairste Geuzenliederen is het Wilhelmus. Het telt maar liefst 15 coupletten. Wist je trouwens dat het Wilhelmus pas sinds 1932 ons officiële volkslied is??
In de Tweede Wereldoorlog worden ook Geuzenliederen gezongen, waarin opgeroepen wordt tot verzet of waarin de vijand wordt bespot. Nog elk jaar wordt door de Stichting Geuzenverzet 1940-1945 de Geuzenpenning uitgereikt aan mensen of organisaties die strijden tegen onderdrukking.
Amnesty International en de Anne Frank Stichting hebben de penning al eens gekregen. Dit jaar is hij uitgereikt aan de kinderrechtenorganisatie Defence for Children Internatinal (DCI).